Volgens de Ierse filosoof John O'Donohue is ieder mens een kunstenaar. Want of je het nu wilt of niet; je bent altijd bezig met het creëren van jouw eigen wereld. Welke achtergrond je ook hebt, welk middel je ook gebruikt en naar welk doel je ook streeft; je bent altijd aan het creëren. En om te kunnen creëren heb je een omgeving nodig die jou voedt; je inspireert, uitdaagt en bovenal fijn laat voelen zodat je de mooiste dingen kunt creëren. Een van de esthetische aspecten die daarvoor nodig zijn; is kleur.
De impact van kleuren
De kleuren die we om ons heen zien, hebben een grote invloed op ons welzijn en onze gemoedstoestand. Het is daarom niet verrassend dat het kiezen van de juiste kleuren voor je interieur van cruciaal belang is om een sfeer te creëren die past bij jouw persoonlijkheid en levensstijl. Kleuren kunnen een kamer dus maken of breken, en hebben daarom een directe impact op ons humeur en onze perceptie van de ruimte. Het juiste kleurenpalet kan helpen om een specifieke sfeer te creëren in een ruimte, zoals rustgevend en ontspannend, energiek en levendig, of warm en uitnodigend. In deze blogpost zal ik verder ingaan op de impact van kleuren in ons interieur en hoe je deze effectief kunt gebruiken om de gewenste sfeer in je huis te creëren.
De psychologische effecten van kleuren
Kleuren hebben een sterke invloed op onze gemoedstoestand. Verschillende kleuren roepen verschillende emoties op, wat kan leiden tot een verandering in ons humeur en gedrag. Zo kan bijvoorbeeld rood ons hart sneller doen laten kloppen en onze bloeddruk verhogen, terwijl blauw juist kalmerend werkt en ons gevoel van ontspanning kan vergroten.
Er zijn ook kleuren die een bepaald gevoel van vrolijkheid en optimisme oproepen, zoals geel, oranje en roze, terwijl andere kleuren, zoals grijs en zwart, geassocieerd worden met somberheid en negativiteit.
De psychologische impact van kleuren is heel belangrijk in een goed ontworpen interieur. Een kleur zegt iets over een persoon, over de functie van een ruimte en over de gewenste sfeer die zich daardoor ontvouwd. Door bewuste kleurkeuzes te maken kunnen we ons beter voelen en omringen met een omgeving die bijdraagt aan ons welzijn en productiviteit of juist ontspanning.
Kleuren kunnen emoties en gedrag beïnvloeden omdat ze vaak worden geassocieerd met bepaalde gevoelens of betekenissen. Dit was duidelijk meetbaar in de Albanese stad Tirana, een voorheen arme, vieze en gevaarlijke stad. Toen in 2000 een stel Albanese kunstenaars besloten om een aantal gebouwen een felle kleur te schilderen. De felle kleuren zette de bevolking van Tirana er vervolgens toe aan om hun afval niet meer zomaar op straat te gooien, mensen voelde zich veiliger, er werdt meer tegen elkaar gepraat en er werdt gelachen. De stad begon weer te bruizen, en dat ontstond allemaal door enkel de gebouwen op cosmetisch vlak te veranderen, door er simpelweg kleuren op te schilderen.
Kleuren in design
Kleuren zijn esthetisch en daarom onmisbaar in design om emoties te beïnvloeden en een bepaalde reactie uit te lokken. Hier zijn enkele voorbeelden van dominante kleuren:
- Rood trekt de aandacht en geeft het gevoel van urgentie of opwinding. Veel fastfoodketens passen rood toe om de eetlust op te wekken en om mensen aan te moedigen om sneller te bestellen.
- Blauw wordt vaak gebruikt om een gevoel van betrouwbaarheid en kalmte op te wekken. Wanneer je binnenstapt bij een advocatenkantoor of een bank zul je snel in een door blauw gedomineerde omgeving terecht komen om je gerust te stellen en om een gevoel van veiligheid en stabiliteit te creëren.
- Geel drukt een gevoel van vreugde en optimisme uit. De kleur geel staat voor speelsheid en vrolijkheid waardoor deze kleur geassocieerd wordt met creativiteit.
- Groen staat voor duurzaamheid, gezondheid, weelde en overvloed. Groene planten worden vaak ingezet op kantoren om werknemers te laten concentreren en hen het gevoel te geven dat zij ergens buiten op een mooie plek zijn in plaats van in een grijs gebouw op een industrieterein.
- Paars is een kleur die staat voor spiritualiteit. De kleur zie je vaak in yoga studios, om een fijne zen-modus te creëren. Tevens staat paars ook voor creativiteit; de kleur laat je als het ware in contact komen met hogere sferen, het onaanraakbare.
De keuze van kleuren in design is echter niet alleen gebaseerd op de emoties die ze oproepen, maar ook afgestemd op een doelgroep en de boodschap die het merk of de maker wil overbrengen.
De culturele betekenissen van kleuren
De manier waarop we kleuren ervaren is ook cultureel bepaald. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van traditie, religie, geschiedenis en geografie. Onze ervaring is veelal gelinkt aan een cultureel gebruik.
Zo wordt wit in Westerse culturen geassocieerd met zuiverheid, onschuld en vrede. In veel Aziatische culturen wordt wit echter geassocieerd met de dood, rouw en verdriet. Rood wordt in veel culturen geassocieerd met passie, liefde en opwinding. In China wordt rood geassocieerd met geluk en vormt het de basiskleur tijdens feestelijke gelegenheden. Maar in veel culturen wordt rood ook gelinkt aan gevaar en agressie. Geel is net als in design een kleur van vrolijkheid en energie, maar daardoor ook met lafheid. Groen is de kleur van de natuur, en symboliseert groei en harmonie. In Islamitische culturen wordt groen geassocieerd met vruchtbaarheid, terwijl in het westen groen wordt gezien als de kleur van onervarenheid; ‘men is een groentje’. Tot slot zwart, de kleur van formaliteit, elegantie, maar ook rouw. In Afrikaanse culturen wordt zwart daarentegen gelinkt aan vruchtbaarheid, en in Aziatische culturen staat zwart voor ongeluk.
De betekenissen van kleuren in verschillende culturen zijn complex en kunnen afhankelijk zijn van de context en de geschiedenis. Het is belangrijk om culturele gevoeligheden in gedachten te houden bij het gebruik van kleuren in een interieur, vooral als je een wereldwijd publiek aantrekt in ruimtes als een hotel waar veel verschillende culturen samenkomen.
De fysieke effecten van kleuren
De manier waarop we een ruimte ervaren of voor welk doel we ergens zijn komt tot stand door het fysieke effect dat kleur op ons heeft. Herinner je, je nog het verhaal over de stad Tirana? De kleuren hadden een directe invloed op het gedrag van de bewoners van de stad. Kleuren zijn direct verbonden aan een fysiek effect of een bepaalde gedraging. Zo verhoogd rood onze hartslag en ademhaling en kan de kleur leiden tot verhoogde opwinding, maar ook agressie. De kleur rood zet daarom aan tot een actieve werkhouding, maar kan een ruimte ook typeren met sensuele accenten. Blauw daarentegen kan de hartslag en ademhaling verlagen en kan helpen om een gevoel van kalmte en ontspanning te creëren. Geel is een stimulans voor creativiteit en innovativiteit, maar te veel geel verhoogd prikkelbaarheid en nervositeit. Het is de taak van een interieur designer om de juiste balans te vinden in het kleurgebruik, zodat de fysieke effecten van kleuren in harmonie samenkomen.
Kleur bekennen
De manier waarop we kleuren ervaren is dus sterk afhankelijk van waar we vandaan komen, hoe we ons voelen en wat we hebben meegekregen vanuit onze cultuur. De associaties die door de eeuwen zijn ontstaan hebben invloed op hoe wij kleuren toepassen in onze leefomgeving, daarom is het belangrijk om hier rekening mee te houden en ‘heftige’ kleuren met een diepe betekenis bijvoorbeeld toe te voegen in accessoires of een tint uit te kiezen die wat valer of meer ingetogen is.
Zo zullen er maar weinig mensen zijn die grijs of beige als hun lievelingskleur beschouwen, en toch kiezen we in huis voor deze ‘neutrale’ kleuren. Volgens designer Ingrid Fetell Lee (bekend van het boek The Aesthetics of Joy) bestaat er een kloof tussen de kleuren waar we energie van krijgen en de sobere kleuren waarmee we ons daadwerkelijk omringen. Oftewel er is sprake van ‘Chromofobie’; een chromofoob is bang voor kleur omdat er een keuzeangst mee gepaard gaat. Want stel nou dat je je vergist en er een tijd lang mee moet leven?!
Dit is een angst die veel mensen hebben, terwijl wat kost nou een pot verf, en wat is de moeite van het overschilderen? We zien kleur als iets wat alleen kunstenaars bestuderen en toepassen. Dit komt omdat 'Chromatiek' (kleurenleer) het samenspel van licht en kleur niet meer wordt bestudeerd. Zonde, want dit is waar de antwoorden liggen voor ons op een betere en fijne leefomgeving. Het verschil tussen fijne, vrolijke en sombere tinten heeft te maken met de puurheid, en felheid van de pigmenten. Daarom is het van belang om in kleurkeuzes rekening te houden met het licht. Kleuren kunnen namelijk heel anders uitkomen in een bepaalde lichtinval. Lees hier alles over het gebruik van licht en het opstellen van een lichtplan. Kleuren komen namelijk veel mooier uit in licht, dat is ook de reden waarom er in warme landen veel meer sprake is van kleurgebruik. Denk aan Mexico; een land dat bruist van kleur en waar bijna ieder huis een eigen karakteristieke kleur heeft. Een tip om te experimenteren met kleur is het kijken naar kleurige, levenslustige schilderijen; hier wordt je gelijk blij van. Probeer dat gevoel te bevatten en te achterhalen welke kleuren en combinaties je gevoel beïnvloeden, en pas die toe in jouw interieur. En mocht je dan nog twijfelen; volgens de legendarische binnenhuisarchitect David Hicks bestaan vloekende kleuren niet. Volgens hem is dit een verzinsel van keurige vrouwen uit de jaren dertig van de vorige eeuw.
Kleurenschema's en hun toepassingen
Om je hier iets meer richting in te geven, geef ik je graag een paar basis handvaten over de basis van kleurentheorie en de praktische toepassingen van kleuren. Wanneer je een kleurenpalet wilt samenstellen voor een interieur start je met het observeren van een kleurencirkel; een diagram dat alle kleuren bevat en je gebruikt om kleuren te organiseren, te begrijpen en om te analyseren hoe ze elkaar beïnvloeden. De meest gebruikte kleurencirkel is de RGB-kleurencirkel die vanuit de primaire kleuren (kleuren die op zichzelf staan) rood, geel en blauw uitlopen in secundaire kleuren; kleuren die tot stand komen door primaire kleuren te mengen. Denk aan groen, oranje en paars.
In de kleurencirkel vind je ook complementaire kleuren, kleuren die tegenover elkaar staan. Deze kleuren worden gebruikt om contrast of juist balans te creëren. Daarnaast staan de analoge kleuren, de kleuren die naast elkaar liggen en worden gebruikt om harmonie en rust te brengen. Een voorbeeld van analoge kleuren zijn geel, oranje en rood.
Tot slot gaan de kleuren over in monochromatische kleuren, dit zijn tinten en nuances van een bepaalde kleur. Deze worden gebruikt om een rustige en samenhangende uitstraling te geven. Denk bijvoorbeeld aan pasteltinten. Deze zijn vaak te vinden in clusters van meerdere, vaak drie kleuren; de zogeheten triadische kleuren. Deze zijn gelijkmatig verdeeld over de kleurencirkel en worden ingezet om zowel contrast als dynamiek te creëren.
Kleurentheorie is een opstelling van basiscombinaties die vaak worden gebruikt in kunst, design en marketing oftewel esthetiek, toepasbaarheid en psychologie. Door je vast te houden aan deze opstelling kun je eigenlijk geen fouten maken om de juiste sfeer, uitstraling of gewenste reactie op te roepen in jouw ontwerp.
De toekomst van kleur
Kleur heeft al eeuwenlang een belangrijke invloed op onze waarneming en associaties en daarmee onze directe leefomgeving. In een wereld waarin we meer bezig zijn met bewustwording is ook kleurenpsychologie weer aan het evolueren. Er verschijnen steeds meer onderzoeken naar hoe verschillende kleuren emoties beïnvloeden en hoe kleuren kunnen worden ingezet om je beter te voelen. Dit zien we ook terug in technologie. Deze is vandaag de dag veel geavanceerder om kleuren en tinten te meten en te reproduceren naar bijvoorbeeld verf. Het is niet voor niets dat verfmerken hun kleuren associëren met paradijselijke namen en invloeden.
Ook is er meer aandacht voor duurzaamheid en ethiek. Zo werk ik zelf samen met het duurzame verfmerk 'Cover story paint' een plasticvrij merk dat beter is voor je gezondheid en ook nog eens prachtige tinten en kleurenpaletten samenstelt.
